معیار دوست یابی در اسلام و فلسفه آن

کدام معیار؟

         دین اسلام دین کامل و شاملی است که هیچ عرصۀ از زنده گی فردی، اجتماعی، و بنده گی وی را فرو نگذاشته است، در پیوند به دوست یابی و رابطه انسان با انسان نیز قالب شگفت انگیز و خاصی دارد که مملو از حکمت و فرزانگی و خیر بشر است.

معیار و ملاک دوست یابی و دوستی در اسلام رضایت خداوند است و بس؛

طبق آموزه های اسلامی؛ مسلمان کسی است که تمام اعمال اش و حتی زنده گی و موتش از برای خدا و رضایت اوست،  بنابراین ذات بنده گی اقتضا میکند که دوستی انسان نیز بخاطر خدا و رضایت وی باشد.

واین بدان خاطر است که انسان در سه رابطه اش آزموده میشود: 1- رابطه انسان با خود اش(نفس اش)، 2- رابطه انسان با همنوع اش، و 3- رابطه انسان با خدا؛ که از آنجمله رابطه انسان با همنوع اش از جایگاه بسی مهم بر خوردار است تا آنجائیکه آنرا به عنوان یک وجیبۀ دینی دانسته و پیامبر (ص) به آن احتمام زیادی نموده اند.

اهمیت این موضوع تا جای پیش میرود که اصطلاحات مقدسی چون (عدالت، صلح، اتحاد، اصلاح، رشد و ...) همگی در محور آن گره میخورد.

چرا دوستی بخاطر خدا؟

الف در زنده گی فردی:

1-      دوستی نظامند؛ تجربه بشری نشان داده است که اگر رابطه ها و قدرت ها قاعده مند نگردند و تحت یک قالب در نیایند؛ به فساد و طغیان گرائیده و روانۀ شاهراه تباهی میشود. از آنجمله رابطه انسان با همنوع اش (دوست یابی) نیز  باید دارای ملاک و قالبی باشد ورنه دام گسیخته و ره به فساد میبرد. و یگانه ملاک و معیاری که میتواند جلو این فساد را بگیرد –رضایت خداست و بس!

2-      واقعی بودن دوستی؛ دوستی که بخاطر رضای خدا باشد دوستی واقعی است، زیرا این رابطه بر مبنی عشق بنا شده و بر فداکاری استوار گریده است و جهت رضای خداوند تداوم پیدا میکند.

و این دوستان واقعی کسانی اند که با هر قطرۀ اشق مان- اشقی و با هر لبخند مان لبخندی بر لبان شان جاری میشود.

  ولیک بر عکس؛ دوستیَ که اساس آن منافع، استفاده جوئی و هوی و هوس باشد؛ دوستی مقطعی بوده و تا زمانی تداوم پیدا میکند که سایه ای  از سوی طرف بر وی بتابد و آنگاهی که به اصطلاع دوستش، به تنگی و تهی دستی بر خورد- رابطۀ دوستی نیز به سردی گرائیده و چی بسا از هم میپاشد.

3-      فلسفه دوستی؛ مذیت این نوع دوست گذینی را زمانی میتوان درک کرد که به فلسفه این نوع دوستی پی برد. فلسفه و حقیقت دوست گذینی بخاطر خدا و یا دوستی بخاطر خدا همان دوستی با خداست. یعنی بنده  بنابر عشق و محبتی که به ذات خدا دارد- همه اعمالش را بسوی او و رضایت وی سوق میدهد و به این ترتیب دوستی اش را؛ و بخاطر اینکه خدا را دوست میدارد بنده گان او را نیز بخاطر خدا دوست میدارد. پس بدین تحلیل؛ فلسفه دوستی بخاطر خدا در ذات خود همان دوستی با خداست!

4-      دایمی و استوار بودن این نوع دوستی؛ اگر این نوع دوستی را یک نوع عبادت بشماریم که بدون شک عبادت بسی بزرگ است، ذات عبادت اقتضی میکند که دایمی بوده و در طول عمر جریان داشته باشد و چیزی جز مرگ آنها را از هم جدا نکند مگر اینکه عدم رضایت خدا در آن مشاهده گردد. زیرا خداوند جاویدان است در طول زنده گی باید رضایت اش در نظر گرفته شود.

5-       زمینه ساز رشد و اصلاح؛  کسی که بخاطر  رضایت خدا پیوند دوستی را گره زده باشد بیش از هر کس برای انسان غم خوار و خیرخواه است. که غم خواری اش باعث اصلاح و خیرخواهی اش باعث رشد انسان میگردد.

این نوع دوستان آنچه را که به خود نمی پسندند به دوستش نیز نمیپسندند، بناً همانگونه که در پی اصلاح نفس خویش اند در اصلاح دوستش نیز کوشا میباشند و چیزی را که به خود میپسندند به دوستش نیز روا میدارد و همانگونه که در پی رشد و تعالی خویش اند زمینه رشد و پیشرفت برادر خویش را نیز فراهم میسازند. و اینگونه هر دو به پیشرفت و تکامل میرسد – هم در عرصه زنده گی دنیوی و هم در سرای آخرت!!!

ب: در زنده گی اجتماعی:

1-     تامینصلح  وامنیتدرجامعه: یقیناً روابط سالم و ایمانی میان افراد، جامعه سالم و ایمانی را به بار میارود. زمانیکه مسلمان با این احساس که همه مسلمانان برادران اوست و همانگونه که به برادر خویش ظلم نمیکند، دروغ و بهتان نمیبندد و به مال و ناموسش دست درازی نمیکند؛ نباید به سایر مسلمانان که حکم برادران دینی وی را دارند و از طرفی هم این رابطه براساس رضایت خدا بنا شده است، ظلم کرده و مظالم را روا بدارد.

اگر تمامی مسلمانان بر مبنی این اصل(دوستی بخاطر خدا) تربیه دیده، روابط خویش را قایم کنند و  معنای واقعی  آنرا درک بنمایند. آنگاه دیگر نیازی به نهادهای نظم عامه، زندانها، قضات و... نیست. زیرا این دوستی را که اسلام معرفی میکند و خواهان آن است، نسبت به همدیگر خیرخواه و فدا کار اند.

2-     لشکر وفوج شکست ناپذیر: لشکری که عناصر آن برادرانی فداکاری باشند که هر کدام از آنها جان خویش را سپر برادر خویش کرده و هر کدام آن بکوشد تا در خط مقدم میدان نبرد آید تا خود شهید شود و برادرش زنده بماند، با عقل جور درنمیاید که شکست بخورد و به خواری برگردد. به همین دلیل است که در هیچ جنگی از مسلمانان سرغ نداریم که آنها حتی در سحت ترین شرایط از میدان جنگ فرار کرده و برادران خویش را تنها گذاشته باشند. زیرا جان برادرشان نزد شان عزیز تر از نفس شان است!

3-     موجب اتحاد و رفع تعصب و تفرقه گرائی: در جامعه که معیار دوستی رضایت خدا باشد، فضای اتحاد و همبستگی آن تمام جهان را در بر میگیرید و اینگونه جلو تعصب و تفرقه گرایی گرفته میشود. چنانچه در سدر اسلام نیز بر محور چنین معیاری مسلمانان باهم جمع شده بودند.

چنانچه اسلام با این معیار توانست در  هوج دریای پر تلاطم تعصف و نابرابری؛ بلال حبشی را با سلمان فارسی و عمر قریشی یکجا ضرب زند و رابطه شانرا برادرانه گرداند.

ج: در زنده گی اخروی:

1-      رستگاری و جایگاه معنوی: دوستی بخاطر خدا در واقع دوستی با خداست،و کسی که خدا را دوست بدارد خداوند وی را دوست میدارد و در سراط مستقیم هدایتش میکند و در دنیای آخرت وی را میآمرزد و بدین ترتیب موجب کامیابی دنیا و رستگاری آخرت میشود.

"بدون شک که  بهترین جایگاه بهشت اذهان دوستداران خداست!"

نویسنده: عبدالجمیل ذهین

نوشته: عبدالجمیل ذهین